વરસાદની ઋતુ હોય, શિયાળાની ઠંડી સાંજ હોય, ઓફિસનો થાક હોય કે મિત્રો સાથે મજા અને પાર્ટી હોય, સમોસા એ દરેક પ્રસંગે આપણો પ્રિય ભૂખ સંતોષતો નાસ્તો છે, જે દરેકને ગમે છે. જ્યારે ગરમ ચા સાથે ક્રિસ્પી સમોસા દેખાય છે, ત્યારે એક અલગ પ્રકારની ખુશીનો અનુભવ થાય છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે આપણો પ્રિય સમોસા ક્યાંથી આવ્યો? અને શું શરૂઆતથી જ તેમાં બટાકા ભરવામાં આવતા હતા?
આપણામાંથી મોટાભાગના લોકો માને છે કે સમોસા એક પરંપરાગત ભારતીય નાસ્તો છે, પરંતુ સમોસા એ પરંપરાગત ભારતીય નાસ્તો નથી. તો ચાલો જાણીએ કે બટાકા પહેલા કયા દેશમાંથી સમોસા ભારતમાં આવ્યા હતા અને તેમાં શું ભરેલું હતું.
ભારતમાં સમોસા કયા દેશમાંથી આવ્યા હતા?
ઈરાન અને મધ્ય પૂર્વના દેશોમાંથી સમોસા ખરેખર ભારતમાં આવ્યા હતા. ત્યાં તેને સંબુસાક અથવા સંબુસાજ કહેવામાં આવતું હતું. સમય જતાં આ નામ બદલાયું અને ભારતમાં સમોસા બની ગયું. સમોસાનો સૌથી જૂનો ઉલ્લેખ 11મી સદીના પ્રખ્યાત ઈરાની ઇતિહાસકાર અબુલ ફઝલ બાયહાકીએ તેમના પુસ્તક તારીખ-એ-બાયહાકીમાં કર્યો છે.
તેમણે લખ્યું છે કે તે સમયે ગઝનવી સામ્રાજ્યના શાહી દરબારમાં એક ખારી વાનગી પીરસવામાં આવતી હતી, જેમાં નાજુકાઈના માંસ અને સૂકા ફળો ભરેલા હતા. તે સમયે સમોસા તળવામાં આવતા ન હતા, પરંતુ આગ પર શેકવામાં આવતા હતા. તેનો સ્વાદ શાહી હતો અને તે ખાસ લોકો માટે બનાવવામાં આવતો હતો.
બટાકા પહેલા સમોસામાં શું ભરવામાં આવતું હતું?
૧૩મી અને ૧૪મી સદીની વચ્ચે, જ્યારે મધ્ય એશિયાના વેપારીઓ અને મુસ્લિમ શાસકો ભારતમાં આવ્યા, ત્યારે સમોસા પણ તેમની સાથે ભારતમાં પ્રવેશ્યા. અમીર ખુસરો અને ઇબ્ન બટુતા જેવા લેખકોએ પણ તેમના લખાણોમાં સમોસાનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. ઇબ્ન બટુતાએ જણાવ્યું હતું કે મોહમ્મદ બિન તુઘલકના દરબારમાં પણ સમોસા એક પ્રખ્યાત નાસ્તો હતો. ધીમે ધીમે આ વાનગી ભારતના વિવિધ ભાગોમાં ફેલાઈ ગઈ, અને લોકોએ પોતાની રીતે તેમાં ફેરફાર કરવાનું શરૂ કર્યું.
ખરેખર બટાકા ભારતના નહોતા, પોર્ટુગીઝ તેને ૧૬મી સદીમાં ભારતમાં લાવ્યા. અગાઉ, સમોસામાં ભરણ તરીકે માંસ, બદામ અથવા શાકભાજીનો ઉપયોગ થતો હતો. જ્યારે બટાકા ભારતમાં લોકપ્રિય થયા, ત્યારે લોકોએ માંસને બદલે મસાલેદાર બટાકા અને વટાણાથી સમોસા ભરવાનું શરૂ કર્યું. આ નવો ભારતીય સમોસા સામાન્ય લોકોમાં ખૂબ જ લોકપ્રિય હતો. અને આજે બટાકાનો સમોસા સૌથી સામાન્ય અને પ્રખ્યાત સંસ્કરણ બની ગયો છે.
