હાલમાં જ રિઝર્વ બેંકે 2000 રૂપિયાની નોટ બજારમાંથી પાછી ખેંચી લીધી છે અને તેને ચલણમાંથી બહાર કાઢી છે. રૂ. 2000ની તમામ નોટો પરત આવવાની સાથે જ રૂ. 200ની નોટો પણ હટાવવાની શરૂઆત થઇ હતી. અહેવાલ છે કે રિઝર્વ બેંકે લગભગ 137 કરોડ રૂપિયાની કિંમતની 200 રૂપિયાની નોટો બજારમાંથી હટાવી દીધી છે. રિઝર્વ બેંકે છેલ્લા 6 મહિનામાં આ તમામ કાર્યવાહી પૂર્ણ કરી છે. આવી સ્થિતિમાં સામાન્ય માણસના મનમાં સવાલો ઉઠવા લાગ્યા છે કે 200 રૂપિયાની નોટ પર આ સંકટ કેમ આવ્યું?
અરે, ચિંતા ન કરો. રિઝર્વ બેંકે ન તો રૂ. 200 ની નોટને ડિમોનેટાઇઝ કરી છે અને ન તો તેનો એવો કોઇ ઇરાદો છે. વાસ્તવમાં, બજારમાંથી નોટો પરત મંગાવવાનું કારણ આ નોટોની ખરાબ સ્થિતિ છે. રિઝર્વ બેંકે પોતાના અર્ધવાર્ષિક અહેવાલમાં કહ્યું છે કે આ વખતે સૌથી વધુ ખામી 200 રૂપિયાની નોટમાં જોવા મળી છે. આ કારણે બજારમાંથી 137 કરોડ રૂપિયાની નોટો પરત મંગાવવી પડી હતી. આમાંથી કેટલીક નોટો સડેલી હાલતમાં હતી અને કેટલીક નોટો પર લખાણ હોવાને કારણે તેને ચલણમાંથી બહાર કાઢવી પડી હતી.
ગયા વર્ષે પણ રિઝર્વ બેંકે 135 કરોડ રૂપિયાની 200 રૂપિયાની નોટો ચલણમાંથી બહાર કાઢી હતી. ત્યારે પણ તેનું કારણ એ હતું કે આ નોટો ગંદી, ફાટેલી અને સડેલી હતી. જો કે, મૂલ્યની દ્રષ્ટિએ જોવામાં આવે તો, સૌથી વધુ ક્ષતિગ્રસ્ત નોટો રૂ.500ની છે. બેંકિંગ નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે 2000 રૂપિયાની નોટો બંધ થયા બાદ 200 રૂપિયાની નોટનો ઉપયોગ વધ્યો છે. આ જ કારણ છે કે આ વખતે 200 રૂપિયાની કરન્સી મોટી સંખ્યામાં બગડી હતી અને તેને પાછી બોલાવવામાં આવી હતી.
500 રૂપિયાની નોટ પર સૌથી વધુ કિંમત
રિઝર્વ બેંકે પોતાના રિપોર્ટમાં કહ્યું છે કે સૌથી વધુ નુકસાન રૂ. 500ની નોટો છે. ગત નાણાકીય વર્ષમાં બજારમાંથી રૂ. 500ની ચલણી નોટો લગભગ રૂ. 633 કરોડ પરત મંગાવવામાં આવી હતી. આ નોટો ક્ષતિગ્રસ્ત કે વિકૃત થઈ જવાને કારણે પાછી ખેંચી લેવામાં આવી હતી. જો કે, જો આપણે ચાલુ નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ અર્ધવાર્ષિક ગાળા પર નજર કરીએ, તો ગયા વર્ષની સરખામણીમાં 500 રૂપિયાની નોટોની સંખ્યા માત્ર 50 ટકા જ જોવા મળી હતી, જ્યારે 200 રૂપિયાની નોટોની સંખ્યા વધીને 110 ટકા થઈ ગઈ છે.
નાની નોટો પર પણ મોટી પકડ
આરબીઆઈના રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે બગડેલી નોટોમાં માત્ર મોટી કરન્સી જ સામેલ નથી, પરંતુ નાની નોટોની સંખ્યા પણ ઘણી મોટી છે. 5 રૂપિયાની માત્ર 3.7 કરોડ રૂપિયાની નોટો અને 234 કરોડ રૂપિયાની 10 રૂપિયાની નોટો કાઢી નાખવામાં આવી હતી. એ જ રીતે 20 રૂપિયાની 139 કરોડ રૂપિયા, 50 રૂપિયાની 190 કરોડ રૂપિયા અને 100 રૂપિયાની 602 કરોડ રૂપિયાની નોટો બજારમાંથી પાછી મંગાવવામાં આવી છે.
