બુંદેલખંડ પાણીની અછત અને દુષ્કાળ માટે કુખ્યાત છે. આ બુંદેલખંડનો એક ખેડૂત એવો પણ છે જેણે ખેતીની એવી ટેકનિક શોધી કાઢી છે કે વિદેશથી ખેડૂતો તેની પાસેથી ખેતીની યુક્તિઓ શીખવા આવે છે. બાંદામાં રહેતા પ્રગતિશીલ ખેડૂત પ્રેમ સિંહે ખેતીમાં નવા પ્રયોગો કરીને પોતાના વિસ્તારની તસવીર બદલી નાખી.
નોકરી છોડી ખેતી ચાલુ કરી
80ના દાયકામાં અલ્હાબાદ યુનિવર્સિટીમાંથી એમબીએની પ્રથમ બેચમાંથી પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએશન પૂર્ણ કરનાર પ્રેમ સિંહે અભ્યાસ બાદ લાખો યુવાનો જેવી નોકરી પસંદ કરી પરંતુ તે 9થી 5 નોકરીઓ કરી શક્યા નહીં અને ઘરે પરત ફર્યા. નોકરી છોડ્યા પછી, તેમણે તેમની 25 એકર જમીનમાં જૈવિક ખેતી શરૂ કરી અને ક્યારેય પાછળ વળીને જોયું નથી. આટલા વર્ષોમાં તેમણે ખેતીની એવી ટેકનિક શોધી કાઢી છે કે હવે તેમની આસપાસના ઘણા ખેડૂતો તેમની પાસેથી ખેતીની તાલીમ લેવા આવે છે.
સજીવ ખેતી કરો
બુંદેલખંડના બાંદા જિલ્લાના મુખ્ય મથકથી લગભગ 6 કિમી દૂર આવેલા ગામ બરોખાર ખુર્દના રહેવાસી પ્રેમ સિંહ લગભગ 30 વર્ષથી ઓર્ગેનિક ખેતી કરી રહ્યા છે. 18 અલગ-અલગ દેશોના ખેડૂતો ખેતીની અનોખી ટેકનિક શીખવા પ્રેમ સિંહ પાસે આવ્યા છે.
તેણે વધુમાં જણાવ્યું કે જ્યારે તે અભ્યાસ કરીને પાછો આવ્યો ત્યારે તેણે ખેતી કરવાનું શરૂ કર્યું. આ માટે પ્રેમ સિંહે પશુપાલન અને બાગાયતનું મોડલ અપનાવ્યું. એક ભાગમાં પશુઓ ઉછેરવામાં આવ્યા, બીજા ભાગમાં ચારાની વ્યવસ્થા કરી અને ત્રીજા ભાગમાં સજીવ ખેતી શરૂ કરી. આ પદ્ધતિને રોટેશનલ ફાર્મિંગ નામ આપવામાં આવ્યું હતું.
પ્રેમસિંહની આ પદ્ધતિ સફળ રહી. આ પછી ઈઝરાયેલ, અમેરિકા અને આફ્રિકન દેશોના ખેડૂતો પણ આ પદ્ધતિ શીખવા આવવા લાગ્યા. અત્યાર સુધીમાં 18 થી વધુ દેશોમાંથી ખેડૂતો અહીં સંશોધન કરવા આવ્યા છે. પ્રેમ સિંહનું કહેવું છે કે આ ટેકનિકમાં નુકસાનની શક્યતા ઘણી ઓછી છે.
પ્રેમસિંહ સંતુલિત ખેતી કરે છે. તેમણે કહ્યું કે ખેતીમાં પાંચ પ્રકારના સંતુલન છે. પાણીનું સંતુલન, હવાનું સંતુલન, ગરમીનું સંતુલન, ફળદ્રુપતા અને ઉર્જાનું સંતુલન. તે અપનાવી રહેલી ખેતીની પદ્ધતિમાં તે લે છે તેના કરતા વધુ પાણી રિચાર્જ કરે છે. તેવી જ રીતે, તેઓ ખેતરોને તેઓ જે ઉત્પાદન કરે છે તેના કરતાં અનેક ગણું વધુ ફળદ્રુપ કરે છે. આ માટે તે ગાય, ભેંસ, બકરી અને મરઘાં પાળે છે. તેમણે જણાવ્યું કે ચિકન ખાતરમાં કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસ વધુ હોય છે.
બકરીના ખાતરમાં ઘણું ખનિજ હોય છે. એ જ રીતે ગાય અને ભેંસના ખાતરમાં પણ કાર્બનનું પ્રમાણ હોય છે. આ બધાને ચોક્કસ પ્રક્રિયામાંથી પસાર કર્યા પછી, તે તેને ખેતરોમાં મૂકે છે. ગરમી અને હવાને યોગ્ય રાખવા બગીચાઓ અને જંગલો વાવવામાં આવ્યા છે.
read more…
- બાપ રે બાપ… એર ઈન્ડિયાનું બીજું વિમાન પણ ક્રેશ થવાનું જ હતું… માંડ માંડ બચ્યા, 900 ફૂટ ઉંચાઈએથી….
- રોજે રોજ મોજે મોજ.. હવે મિનિમમ બેલેન્સ નહીં રાખો તો પણ કોઈ દંડ નહીં વસુલે, બેંકે આપી ગ્રાહકોને મોટી ભેટ
- વાહ વાહ… પુત્રીના લગ્ન પર હવે સરકાર આપશે પુરેપુરા 51,000 રૂપિયા, સરકારના નિયમોમાં મોટો ફેરફાર
- હવે આ જ બાકી હતું… ગુજરાત હાઈકોર્ટમાં સુનાવણી દરમિયાન વકીલ બીયર પીતા ઝડપાયો, પછી એવું થયું કે…
- બુધ કુંભ રાશિમાં પ્રવેશ કરે છે, જાણો 12 રાશિઓમાંથી કઈ રાશિ પર શુભ અને અશુભ અસર પડશે
