મુગલ હેરમની વાર્તાઓ વિશ્વના ઘણા દેશોમાં પહોંચી. હેરમમાં શું થયું તે જાણવાની ઈચ્છા ઘણા વિદેશીઓને ભારતમાં લાવી હતી.તે બાબરના શાસનકાળ દરમિયાન શરૂ થઈ હતી, પરંતુ હેરમના વિસ્તરણનું કામ અકબરના કાર્યકાળ દરમિયાન થયું હતું. ‘અકબરનામા’ લખનાર અબુ ફઝલના જણાવ્યા અનુસાર, અકબરના હેરમમાં 5 હજારથી વધુ મહિલાઓ હતી, જેમાંથી ઘણી એવી ગુલામો હતી જેમને દુનિયાના વિવિધ દેશોમાંથી લાવવામાં આવી હતી.
રસપ્રદ વાત એ છે કે, મુઘલ બાદશાહ અને રાજકુમારો સિવાય, હેરમમાં અન્ય કોઈપણ માણસના પ્રવેશ પર પ્રતિબંધ હતો. પરંતુ માત્ર બે બહારના લોકોને હેરમમાં પ્રવેશ મળ્યો – વિદેશી પ્રવાસી મનૌચી અને ફ્રેન્ચ ડૉક્ટર ફ્રાન્કોઇસ બર્નિયર. તેમણે તેમના સંસ્મરણોમાં મુગલ હેરમના ઘણા રહસ્યો જાહેર કર્યા.
ધનુષ્ય અને ભાલાથી સજ્જ ભારે શરીરવાળી સ્ત્રીઓ
મુગલ હેરમમાંથી જે કંઈ બહાર આવ્યું તે સલ્તનતમાં ચર્ચાનો વિષય બની ગયું. ખાસ વાત એ છે કે તેની સુરક્ષા માટે મહિલાઓને તૈનાત કરવામાં આવી હતી. હેરમમાં, તે સ્ત્રીઓ હતી જેણે નક્કી કર્યું હતું કે ક્યાં અને કેટલો ગાર્ડ રાખવામાં આવશે. સુરક્ષાના ત્રણ સ્તર હતા.
સુરક્ષાની પ્રથમ લાઇનમાં ભારે અને મજબૂત મહિલાઓનો સમાવેશ થતો હતો. તેમના હાથમાં ધનુષ્ય અને ભાલા દેખાતા હતા. તેઓ મુખ્યત્વે હેરમની સુરક્ષા માટે જવાબદાર હતા. ખાસ કરીને તેમને ઉઝબેકિસ્તાનના એવા સ્થાનેથી લાવવામાં આવ્યા હતા જ્યાં મહિલાઓ લશ્કરી તાલીમમાં ટોચ પર હતી. તે દુશ્મનને પળવારમાં હરાવવામાં માહિર હતી. તેમના હુમલાથી બચવું મુશ્કેલ હતું.
હેરમમાં નપુંસકોનો ઉપયોગ શું છે?
હેરમમાં સુરક્ષાની બીજી લાઇનમાં નપુંસકોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. અહીંની વ્યવસ્થા જાળવવી, અહીંના ષડયંત્રો પર નજર રાખવી અને રાજા સુધી પહોંચાડવાનું કામ નપુંસકોનું હતું. મોટાભાગના વ્યંઢળો આફ્રિકન અને એશિયન વંશીય હતા. જેમને નાનપણથી જ ઘરની બહાર ફેંકી દેવામાં આવ્યા હતા અથવા તુર્કી અને ઉત્તર આફ્રિકાના રાજાઓને ભેટ તરીકે આપવામાં આવ્યા હતા.
તેની પાસે સલ્તનતમાં ચાલી રહેલા કાવતરાઓની માહિતી હતી. આ જ કારણ છે કે મુઘલોના ઈતિહાસમાં ઘણા એવા નપુંસકો હતા જેમને બાદશાહે પોતાના રાજકીય સલાહકાર તરીકે જાહેર કર્યા હતા. આગ્રામાં બનેલી નપુંસકોની કબરો બાદશાહ સાથેના તેમના સંબંધનો પુરાવો છે.
સુરક્ષાની ત્રીજી લાઇનમાં મજબૂત શરીર ધરાવતા સૈનિકોનો સમાવેશ થતો હતો. જેઓ હેરમની બહાર બંદૂકો લઈને ઉભા હતા. કોઈપણ ઘૂસણખોરને જો તે જોશે તો તેને ગોળી મારવાનો સીધો આદેશ હતો.
માત્ર રાજાને રાજી કરવાનો નિયમ
મુઘલ બાદશાહોએ હેરમના કેટલાક એવા નિયમો બનાવ્યા હતા, જેના દ્વારા તેઓ પોતાની જરૂરિયાતો પૂરી કરી શકતા હતા. આ જ કારણ હતું કે રાજા સિવાય અન્ય કોઈ માણસને હેરમમાં પ્રવેશવાની મંજૂરી ન હતી. સ્ત્રીઓની વિપુલતા હોવા છતાં કોઈ બહારની વ્યક્તિ તેમના ચહેરા પણ જોઈ શકતી નહોતી. પરંતુ મનુચી અને બર્નિયરને હેરમમાં પ્રવેશ મળ્યો. બંનેને વ્યવસાયે ડોક્ટર હોવાનો સીધો ફાયદો મળ્યો.
