રતન ટાટા એક એવું નામ કે જેણે માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં એક વિશાળ શૂન્યતા છોડી દીધી છે અને ટાટા જૂથની ભાવિ પેઢીઓ માટે એક એવી પરંપરાની નિશાની પણ છોડી દીધી છે. દરેક જણ ટાટાના વિશ્વાસની વાત કરે છે, પરંતુ આ વિશાળ જૂથ વિશે ઘણી એવી બાબતો છે જે કદાચ તમે નહીં જાણતા હોવ. તમને જણાવી દઈએ કે હાલમાં ટાટા ગ્રુપ હેઠળ 29 લિસ્ટેડ કંપનીઓ છે. દરેક કંપનીને ચલાવવા માટે ટોપ મેનેજમેન્ટની રચના પણ કરવામાં આવે છે, પરંતુ સવાલ એ છે કે આ બધી કંપનીઓને એક સાથે કોણ રાખે છે અને આ બધાની સત્તા કોના હાથમાં છે.
ટાટા ગ્રુપનું આ મેટ્રિક્સ અથવા તેના બદલે મેનેજમેન્ટનું માળખું તેને અન્ય ઔદ્યોગિક ગૃહોથી અલગ બનાવે છે. આખરે એવું કયું બળ છે જે તમામ 29 કંપનીઓને એક રાખે છે અને તેમની કામગીરી પર પણ નજર રાખે છે? આજે અમે તમારા આ બધા પ્રશ્નોના જવાબ ક્રમિક રીતે આપીશું. છેવટે, ટાટા ગ્રુપ કેવી રીતે કામ કરે છે અને તેની તમામ કંપનીઓ એક જ શક્તિથી ચાલે છે.
કોઈ એક વ્યક્તિ પાસે શક્તિ નથી
સૌથી પહેલા અમે તમને જણાવવા માંગીએ છીએ કે ટાટા ગ્રુપ પાસે નાની અને મોટી 100 જેટલી બ્રાન્ડ છે. તેમાંથી 29 કંપનીઓ શેરબજારમાં લિસ્ટેડ છે. આ તમામ કંપનીઓના માલિકી હક્ક કોઈ વ્યક્તિ પાસે નથી, બલ્કે આ કંપનીઓના માલિક પણ એક કંપની છે. હવે તમે વિચારી રહ્યા હશો કે આ કંપનીનો કોઈ માલિક હોવો જોઈએ, પરંતુ એવું નથી. આ કંપનીની માલિકી ટ્રસ્ટ પાસે છે અને આ ટ્રસ્ટ ટાટા પરિવારના સભ્યોના નામે નોંધાયેલું છે.
હવે સરળ ભાષામાં સમજો
ટાટા ગ્રૂપનું વિશાળ સામ્રાજ્ય કેમિકલ, કન્ઝ્યુમર પ્રોડક્ટ્સ, એનર્જી, એન્જિનિયરિંગ, ઇન્ફોર્મેશન સિસ્ટમ્સ, મટિરિયલ અને સર્વિસ સેક્ટરમાં ફેલાયેલું છે. તેના પર ટાટા સન્સનું નિયંત્રણ છે. એક કંપની જેની સ્થાપના 1917 માં ટ્રેડિંગ એન્ટરપ્રાઇઝ તરીકે કરવામાં આવી હતી. ટાટા સન્સને આજે ટાટાના નામ અને ટ્રેડમાર્કનું સન્માન માનવામાં આવે છે. તેનો અર્થ એ કે જૂથના તમામ મુખ્ય નિર્ણયો ટાટા સન્સ દ્વારા લેવામાં આવે છે. પરંતુ, રસપ્રદ વાત એ છે કે ટાટા સન્સની 66 ટકા માલિકી ટાટા ટ્રસ્ટ પાસે છે, જે ટાટા પરિવારના સભ્યોના નામે બનાવવામાં આવી છે. આ ટ્રસ્ટોમાં બે સૌથી મોટા છે સર દોરાબજી ટાટા ટ્રસ્ટ અને સર રતન ટાટા ટ્રસ્ટ. આ બંને ટ્રસ્ટો પાસે ટાટા સન્સનું 50 ટકા હોલ્ડિંગ છે.
કોની પાસે કેટલો હિસ્સો છે?
સર દોરાબજી ટાટા ટ્રસ્ટ 27.98 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે જ્યારે સર રતન ટાટા ટ્રસ્ટ જૂથનો 23.56 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. આ પછી 18.38 ટકા હિસ્સો શાપૂરજી પલોનજી ગ્રુપનો છે. અન્ય ત્રણ ટ્રસ્ટો 4.01 ટકા હિસ્સા સાથે JRD ટાટા ટ્રસ્ટ, 3.73 ટકા હિસ્સા સાથે ટાટા એજ્યુકેશન ટ્રસ્ટ અને 3.73 ટકા હિસ્સા સાથે ટાટા સોશિયલ વેલફેર ટ્રસ્ટ છે. આરડી ટાટા ટ્રસ્ટ પાસે પણ 2.19 ટકા હિસ્સો છે. આ સિવાય ટાટા ગ્રૂપની અન્ય ઘણી કંપનીઓમાં પણ નાનો હિસ્સો છે.
કોની પાસે બધી શક્તિ છે?
મેં તમને કહ્યું તેમ, ટાટા સન્સ ટાટા ગ્રુપની તમામ કંપનીઓની દેખરેખ અને નિર્ણયો લે છે. દેખીતી રીતે, સમગ્ર જૂથને આગળ લઈ જવાની જવાબદારી ટાટા સન્સના ચેરમેનની છે. ગ્રૂપના 7 ડિરેક્ટરોની બેઠકમાં ચેરમેનની પસંદગી કરવામાં આવે છે, જેને બોર્ડ ઓફ ડિરેક્ટર્સ કહેવામાં આવે છે. હાલમાં, ટાટા સન્સના ચેરમેન એન ચંદ્રશેખરન છે, જે વર્ષ 2017માં ચૂંટાયા હતા.
