સ્ટીમ એન્જીનથી કોલસાના ધુમાડાને ઉત્સર્જિત કરવા સુધી, ચુક-ચુક ટ્રેને સમય સાથે તેની ઝડપમાં વધારો કર્યો એટલું જ નહીં પરંતુ સંપૂર્ણ નવનિર્માણ પણ કર્યું. આજે ભારતીય રેલ્વેની ટ્રેનો ડીઝલ અને વીજળીથી ચાલે છે. વંદે ભારત, શતાબ્દી, તેજસ જેવી લક્ઝરી ટ્રેનો પાટા પર દોડી રહી છે ત્યારે બુલેટ ટ્રેનનું કામ રોકેટની ઝડપે ચાલી રહ્યું છે. આ બધાની વચ્ચે દેશમાં આવતા મહિનાથી એક એવી ટ્રેન દોડવા જઈ રહી છે જે ન તો ડીઝલ પર ચાલશે અને ન તો તેને ચલાવવા માટે વીજળીની જરૂર પડશે. પાણી પર ચાલતી આ ટ્રેનની રાહ હવે પૂરી થવા જઈ રહી છે.
પાણી પર ચાલતી ભારતની પ્રથમ ટ્રેન
દેશમાં પહેલીવાર આવી ટ્રેન દોડવા જઈ રહી છે જે પાણીની મદદથી ચાલશે. આ સ્પેશિયલ ટ્રેનનો રૂટ પણ પાયલોટ પ્રોજેક્ટ તરીકે નક્કી કરવામાં આવ્યો હતો. પ્રોટોટાઇપ ટ્રેન ડિસેમ્બર 2024માં દોડવાની તૈયારીમાં છે. અમે વાત કરી રહ્યા છીએ આવતા મહિનાથી ભારતમાં દોડનારી હાઇડ્રોજન ટ્રેનની. આ ટ્રેનનો રૂટ, અંતર અને સ્પીડ બધું જ નિશ્ચિત છે. ડિસેમ્બર 2024માં તેના ટ્રાયલ રન માટે તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. આ ટ્રેન હાઈડ્રોજન ઈંધણ પર ચાલશે, આ માટે ટ્રેનને દર કલાકે 40,000 લીટર પાણીની જરૂર પડશે. આ માટે પાણીનો સંગ્રહ બનાવવામાં આવશે.
દેશમાં 35 હાઈડ્રોજન ટ્રેન દોડાવવાની યોજના
‘પાણી’ પર ચાલતી હાઈડ્રોજન ટ્રેનના હાઈડ્રોજન ફ્યુઅલ સેલ અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનું પરીક્ષણ સફળ રહ્યું છે. સેલ અને હાઇડ્રોજન પ્લાન્ટની ડિઝાઇનને મંજૂરી આપવામાં આવી છે. દેશભરમાં 35 હાઈડ્રોજન ટ્રેન દોડાવવાની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. રેલ્વેના પીઆરઓ દિલીપ કુમારના જણાવ્યા અનુસાર, એક હાઈડ્રોજન ટ્રેનની કિંમત લગભગ 80 કરોડ રૂપિયા છે.
હાઇડ્રોજન ટ્રેન કેવી રીતે ચાલશે?
છેલ્લા પાણીથી ટ્રેન કેવી રીતે ચાલશે તે સાંભળીને લોકોને આશ્ચર્ય થાય છે. ચાલો સમજીએ કે તેનું સંપૂર્ણ વિજ્ઞાન શું છે. વાસ્તવમાં, ભારતીય રેલ્વેએ વર્ષ 2030 સુધીમાં પોતાને ‘નેટ ઝીરો કાર્બન એમિટર’ બનાવવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે, આ લક્ષ્યને પૂર્ણ કરવા માટે, રેલ્વેએ હાઇડ્રોજન ટ્રેન ચલાવવાનું નક્કી કર્યું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ ટ્રેન વર્ષ 2024-25માં શરૂ થઈ શકે છે. રેલવે અલગ-અલગ રૂટ પર 35 હાઈડ્રોજન ટ્રેન દોડાવવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે. હાઇડ્રોજન ટ્રેન હાઇડ્રોજન ઇંધણ પર ચાલે છે. આ ટ્રેનમાં ડીઝલ એન્જિનને બદલે હાઇડ્રોજન ફ્યુઅલ સેલ છે, જે કાર્બન ડાયોક્સાઇડ, નાઇટ્રોજન કે પાર્ટિક્યુલેટ મેટરનું ઉત્સર્જન કરતા નથી. આ ટ્રેનો ચલાવવાથી પ્રદૂષણને નિયંત્રિત કરી શકાય છે.
હાઇડ્રોજન ટ્રેનમાં શું ખાસ છે?
હાઇડ્રોજન ફ્યુઅલ સેલની મદદથી આ ટ્રેનમાં હાઇડ્રોજન અને ઓક્સિજનને કન્વર્ટ કરીને વીજળી બનાવવામાં આવે છે. આ વીજળીનો ઉપયોગ ટ્રેન ચલાવવા માટે થાય છે. હાઇડ્રોજન ગેસ પર ચાલતા એન્જિન ધુમાડાને બદલે વરાળ અને પાણીનું ઉત્સર્જન કરશે. આ ટ્રેનમાં ડીઝલ એન્જિન કરતાં 60 ટકા ઓછો અવાજ હશે, તેની ઝડપ અને મુસાફરોને લઈ જવાની ક્ષમતા પણ ડીઝલ ટ્રેન જેટલી હશે.
પ્રથમ હાઇડ્રોજન ટ્રેન કયા રૂટ પર દોડશે?
એવું માનવામાં આવે છે કે દેશની પ્રથમ હાઇડ્રોજન ટ્રેન હરિયાણામાં 90 કિલોમીટરના જીંદ-સોનીપત રૂટ પર દોડશે. આ સિવાય આ ટ્રેનને દાર્જિલિંગ હિમાલયન રેલવે, નીલગિરી માઉન્ટેન રેલવે, કાલકા શિમલા રેલવે, માથેરાન રેલવે, કાંગડા વેલી, બિલમોરા વાઘાઈ અને મારવાડ-દેવગઢ મદરિયા રૂટ પર પણ દોડાવી શકાય છે. માનવામાં આવી રહ્યું છે કે આ ટ્રેનની સ્પીડ 140 કિમી પ્રતિ કલાક હશે. આ ટ્રેન એક સમયે 1000 કિમી સુધી દોડી શકે છે.
