કોંગ્રેસ અને આમ આદમી પાર્ટીના વિરોધ વચ્ચે ભાજપના ધારાસભ્યોના સમર્થનથી ગુજરાત વિધાનસભાએ ઔદ્યોગિક કાર્ય શિફ્ટને વર્તમાન નવ કલાકથી વધારીને ૧૨ કલાક કરવા માટે સુધારા બિલ પસાર કર્યું. ફેક્ટરી (ગુજરાત સુધારો) બિલ ૨૦૨૫, જે ફેક્ટરી એક્ટ ૧૯૪૮માં સુધારો કરે છે, મહિલાઓને પૂરતા સલામતી પગલાં સાથે સાંજે ૭ થી સવારે ૬ વાગ્યા સુધી રાત્રિ શિફ્ટમાં કામ કરવાની મંજૂરી આપે છે. જુલાઈમાં બહાર પાડવામાં આવેલા વટહુકમને બદલે આ બિલ બહુમતીથી પસાર થયું હતું, જોકે વિપક્ષ કોંગ્રેસ અને આમ આદમી પાર્ટીએ ફેક્ટરી કામદારો માટે સુધારેલા કામના કલાકોનો વિરોધ કર્યો હતો.
બિલ રજૂ કરતા ઉદ્યોગ મંત્રી બળવંતસિંહ રાજપૂતે કહ્યું કે આ બિલનો હેતુ રોકાણ અને ઔદ્યોગિક વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે જેથી વધુ આર્થિક પ્રવૃત્તિઓ અને રોજગારની તકો ઉભી થાય.
નવો નિયમ શું છે
કામના કલાકોમાં વધારો અને કામદારોના શોષણ સંબંધિત ચિંતાઓને દૂર કરતા રાજપૂતે સ્પષ્ટતા કરી કે અઠવાડિયામાં કુલ કામના કલાકો ૪૮ કલાકથી ઓછા રહેશે. મંત્રીએ કહ્યું કે આનો અર્થ એ છે કે જો કામદારો ચાર દિવસ માટે 12 કલાક કામ કરે છે અને 48 કલાક કામ પૂર્ણ કરે છે, તો તેમને બાકીના ત્રણ દિવસ માટે પગારવાળી રજા મળશે.
કોંગ્રેસે કહ્યું – 14 કલાક કામ કરવું પડશે
કોંગ્રેસના ધારાસભ્ય જિગ્નેશ મેવાણીએ આરોપ લગાવ્યો કે આ સુધારો કામદારોનું શોષણ છે, જે કામદારોના નાણાકીય સશક્તિકરણના સરકારના દાવાની વિરુદ્ધ છે. તેમણે કહ્યું કે ગમે તેમ, તેઓ (કામદારો) પહેલાથી જ 11 થી 12 કલાક કામ કરી રહ્યા છે, કારણ કે નવ કલાકની શિફ્ટનો નિયમ અનુસરવામાં આવતો નથી. જો તમે તેને 12 કલાક સુધી વધારશો, તો કામદારોને 13 થી 14 કલાક કામ કરવાની ફરજ પડશે..
આપનો વિરોધ
મેવાણીએ દાવો કર્યો હતો કે વધેલા કામના કલાકો કામદારોના સ્વાસ્થ્ય પર પ્રતિકૂળ અસર કરશે કારણ કે આના કારણે તેઓ પૂરતી ઊંઘ લઈ શકશે નહીં. આપના ધારાસભ્ય ગોપાલ ઇટાલિયાએ દાવો કર્યો હતો કે આ બિલ કામદારોના નહીં, પણ ફેક્ટરી માલિકોના હિતમાં લાવવામાં આવ્યું છે.
ઇટાલિયાએ કહ્યું કે વટહુકમ લાવવાની શું કટોકટી હતી? શું કામદારો કે યુનિયને તમારો સંપર્ક કર્યો હતો અને કામના કલાકો વધારવાની માંગ કરી હતી? નોકરીની સુરક્ષાની જોગવાઈ વિના, સંમતિની જોગવાઈનો કોઈ અર્થ નથી કારણ કે જો કામદારો 12 કલાક કામ કરવાનો ઇનકાર કરે છે, તો તેમને કાઢી મૂકવામાં આવશે. કોઈ પણ તેમની નોકરી ગુમાવશે નહીં તેની નક્કર ખાતરી આપવી જોઈએ.
મહિલાઓની રાત્રિ શિફ્ટ પર મંત્રીએ શું કહ્યું
સભામાં બિલ રજૂ કરતા શ્રમ અને રોજગાર મંત્રી બલવંત સિંહ રાજપૂતે કહ્યું કે આ પગલું મહિલાઓને સમાનતા, વ્યવસાયની સ્વતંત્રતા અને આર્થિક અધિકારો પ્રદાન કરશે. મહિલા કર્મચારીઓ સંમત થાય અને સુરક્ષા વ્યવસ્થા પૂર્ણ થાય તો જ તેઓ રાત્રિ શિફ્ટમાં કામ કરી શકશે. દૈનિક કામના કલાકો મહત્તમ 12 કલાક સુધી વધારી શકાય છે, પરંતુ સાપ્તાહિક મર્યાદા ફક્ત 48 કલાક રહેશે. ઉપરાંત, સતત છ કલાક કામ કર્યા પછી અડધા કલાકનો આરામ ફરજિયાત રહેશે.
તે જ સમયે, કર્મચારીઓને સતત ચાર 12 કલાકની શિફ્ટ પૂર્ણ કર્યા પછી બે દિવસની પેઇડ રજા મળશે. ત્રણ મહિનાના સમયગાળામાં વધુમાં વધુ 125 કલાકનો ઓવરટાઇમ શક્ય બનશે, પરંતુ આ માટે પૂર્વ મંજૂરી જરૂરી રહેશે. રાજ્ય સરકાર આ જોગવાઈઓના અમલનો સમયગાળો અને ક્ષેત્ર નક્કી કરશે અને સંજોગો અનુસાર પરવાનગી પણ પાછી ખેંચી શકે છે.
આ બિલ ફેક્ટરી એક્ટ, ૧૯૪૮ ની છ કલમોમાં સુધારો કરે છે, જે મહિલાઓના કામના કલાકો, ઓવરટાઇમ, આરામ અને રોજગાર સાથે સંબંધિત છે. રોજગાર સર્જન, રોકાણ આકર્ષવા અને ઔદ્યોગિક વાતાવરણમાં સુધારો કરવા પર ભાર મૂકીને વિધાનસભામાં આ બિલ પસાર કરવામાં આવ્યું હતું.
