૩ માર્ચ સોમવારના રોજ સમગ્ર વિશ્વમાં વિશ્વ વન્યજીવન દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવશે. તેની થીમ ‘વન્યજીવન સંરક્ષણ નાણાં: લોકો અને છોડમાં રોકાણ’ છે. વિશ્વ વન્યજીવન દિવસ દ્વારા વૈશ્વિક સંરક્ષણ પ્રયાસોમાં ટકાઉ ભંડોળની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પર ભાર મૂકવામાં આવે છે.
પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી ગુજરાતના સાસણગીરમાં પ્રોજેક્ટ લાયનનો શુભારંભ કરશે. જે એશિયાઈ સિંહોની વસ્તીના સંરક્ષણ અને પ્રોત્સાહન માટે સમર્પિત છે. આ સારા સંચાલન અને સમુદાય ભાગીદારી દ્વારા સિંહોના લાંબા ગાળાના અસ્તિત્વને સુનિશ્ચિત કરશે.
પ્રધાનમંત્રી તરીકેની પહેલી મુલાકાત
પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ ૧૫ ઓગસ્ટ ૨૦૨૦ ના રોજ સ્વતંત્રતા દિવસ પર પ્રોજેક્ટ લાયનની જાહેરાત કરી હતી, જેનો ઉદ્દેશ્ય એશિયાઈ સિંહોના સંરક્ષણને સુનિશ્ચિત કરવાનો છે. આ પહેલ સમુદાય ભાગીદારી, ટેકનોલોજી, વન્યજીવન આરોગ્ય સંભાળ, નિવાસસ્થાન વ્યવસ્થાપન અને માનવ-સિંહ સંઘર્ષ ઘટાડવા પર ભાર મૂકે છે. મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલના નેતૃત્વ હેઠળ ગુજરાત આ પહેલનો અમલ કરી રહ્યું છે જેથી તે રાજ્યના વન્યજીવન સંરક્ષણ અને ટકાઉ વિકાસના લાંબા ગાળાના વિઝન સાથે સુસંગત રહે.
પ્રધાનમંત્રી બન્યા પછી પીએમ મોદીનો સાસન અને સફારીનો આ પહેલો કાર્યક્રમ હશે. ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી તરીકે તેમણે સાસણને વિશ્વના મુખ્ય પર્યટન સ્થળોમાં સ્થાન અપાવ્યું. તેમણે 2007 માં મુખ્યમંત્રી તરીકે સત્તા ગુમાવી. તેઓ તેમની મુલાકાત દરમિયાન રાષ્ટ્રીય વન્યજીવન બોર્ડની બેઠકની અધ્યક્ષતા કરશે.
પ્રોજેક્ટ લાયન શું છે?
પ્રોજેક્ટ લાયનનો ઉદ્દેશ્ય એશિયાઈ સિંહોના સંરક્ષણ અને પ્રોત્સાહનને સુનિશ્ચિત કરવાનો છે, જે 2020 ની વસ્તી ગણતરી મુજબ લગભગ 674 છે. હાલમાં, આ નવ રાજ્યો અને તાલુકાઓમાં કુલ 30,000 ચોરસ કિલોમીટર વિસ્તારમાં સિંહોની વસ્તી છે.
પ્રોજેક્ટ લાયનને ભારત સરકારના વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય દ્વારા 2 નવેમ્બર 2022 ના રોજ 2927.71 કરોડ રૂપિયાના બજેટ સાથે 10 વર્ષના સમયગાળા માટે મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. પ્રોજેક્ટ લાયન સિંહોના નિવાસસ્થાન અને વસ્તી વ્યવસ્થાપન, વન્યજીવન આરોગ્ય, માનવ-પ્રાણી સંઘર્ષ, સ્થાનિક સમુદાયો સાથે જોડાણ, પ્રવાસન વિકાસ, વૈજ્ઞાનિક સંશોધન, તાલીમ, પર્યાવરણ-વિકાસ અને જૈવવિવિધતા સંરક્ષણ જેવી પહેલો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
ગીર એશિયાઈ સિંહોનું બીજું ઘર બન્યું
એશિયાઈ સિંહોના સંરક્ષણ અને સંવર્ધનમાં એક મોટી સફળતા હાંસલ કરીને, ગુજરાત સરકારે પોરબંદર જિલ્લામાં આવેલા બરડા અભયારણ્યને સિંહો માટે ‘બીજું ઘર’ બનાવવામાં નોંધપાત્ર સફળતા મેળવી છે. વર્ષ 2020 માં, જ્યારે 8 સિંહોએ રાજ્યના પોરબંદર જિલ્લામાં આવેલા બરડા વન્યજીવન અભયારણ્યને પોતાનું ઘર બનાવ્યું, ત્યારે ગુજરાત સરકારે નિર્ણય લીધો કે પ્રોજેક્ટ લાયન હેઠળ, સિંહોના આ પ્રિય સ્થળને ગીર પછી તેમના બીજા ઘર તરીકે વિકસાવવામાં આવશે.
બરડા અભયારણ્યમાં સિંહોની સંખ્યા ૮ થી વધીને ૧૭ થઈ ગઈ છે. તેમાં 6 પુખ્ત સિંહ અને 11 બચ્ચા છે. ગીર વિસ્તારમાં રહેતા એશિયાઈ સિંહોના રક્ષણમાં વધુ સુધારો કરવા માટે, ગુજરાત સરકાર દ્વારા 2024 માં 237 બીટ ગાર્ડ (162 પુરુષો અને 75 મહિલાઓ) ની ભરતી કરવામાં આવી છે.
બચાવ અને સુરક્ષા વ્યવસ્થા
આ ઉપરાંત, વન્યજીવન કટોકટીનો ઝડપી પ્રતિભાવ સુનિશ્ચિત કરવા માટે 92 બચાવ વાહનો પણ તૈનાત કરવામાં આવ્યા છે. માનવ-વન્યજીવન સંઘર્ષ ઘટાડવાના ઉદ્દેશ્યથી ગીર વિસ્તારમાં જ ૧૧,૦૦૦ પાલખ પણ બનાવવામાં આવ્યા છે. ગીર વિસ્તારમાં વન્યજીવોને ખુલ્લા કુવામાં પડતા અટકાવવા માટે લગભગ 55,108 ખુલ્લા કુવાઓમાં પેરાપેટ દિવાલો લગાવવામાં આવી છે, જેના કારણે વન્યજીવોના મૃત્યુદરમાં પણ ઘટાડો થયો છે.
