કારતક માસના શુક્લ પક્ષની બીજી તિથિએ ભાઈ દૂજનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે. આ તહેવારને યમ દ્વિતિયા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ વર્ષે, ભાઈ-બહેન વચ્ચેના પ્રેમનું પ્રતીક ભૈયા દૂજ, 3 નવેમ્બર 2024, રવિવારના રોજ ઉજવવામાં આવશે. આ દિવસે બહેનો તેમના ભાઈઓના કપાળ પર તિલક લગાવે છે અને તેમના લાંબા આયુષ્ય અને સમૃદ્ધિ માટે પ્રાર્થના કરે છે. આમ કરવાથી ભાઈ-બહેન બંનેના જીવનમાં સુખ-સમૃદ્ધિ રહે છે.
ધાર્મિક માન્યતા અનુસાર, આ દિવસે યમુનાએ તેના ભાઈ યમને આતિથ્ય સાથે ભોજન પીરસ્યું હતું. ત્યારે યમરાજે આ વરદાન આપ્યું હતું કે જે કોઈ આ દિવસે યમુનામાં સ્નાન કરીને યમની પૂજા કરશે તેને મૃત્યુ પછી યમલોકમાં જવું પડશે નહીં. યમુનાને સૂર્યની પુત્રી માનવામાં આવે છે. તેથી, આ દિવસે યમુનામાં સ્નાન કરવું અને યમુના અને યમરાજની પૂજા કરવી મહત્વપૂર્ણ છે. હવે સવાલ એ છે કે વર્ષ 2024માં ભૈયા દૂજનો શુભ મુહૂર્ત કયો છે? ભાઈનું તિલક ક્યારે કરવું? ભાઈ દૂજની વાર્તા શું છે? પ્રતાપ વિહાર ગાઝિયાબાદના જ્યોતિષ અને વાસ્તુ નિષ્ણાત રાકેશ ચતુર્વેદી આ વિશે ન્યૂઝ18ને જણાવી રહ્યા છે-
ભાઈ દૂજ 2024 નો શુભ સમય
જ્યોતિષ અનુસાર, ભાઈ અને બહેન વચ્ચેના પ્રેમ અને સ્નેહનું પ્રતીક ભાઈ દૂજ 3 નવેમ્બર એટલે કે રવિવારે ઉજવવામાં આવી રહ્યું છે. દ્વિતિયા તિથિ શનિવારે રાત્રે 8.22 વાગ્યે શરૂ થઈ રહી છે, જ્યારે દ્વિતિયા તિથિ રવિવારે રાત્રે 11.06 વાગ્યે સમાપ્ત થશે.
ભાઈને તિલક લગાવવાનો શુભ સમય
રવિવારે ભાઈ દૂજ પર્વની ઉજવણી કરવામાં આવશે. જ્યોતિષ અનુસાર ભાઈના તિલકનો સમય સવારે 6.45 થી 11.38 સુધીનો રહેશે. આ સૌભાગ્યમાં તમારા ભાઈ પર તિલક લગાવવાથી શુભ ફળ મળશે. આ પછી, તમે ગુલિક કાલ દરમિયાન બપોરે 2:52 થી 4:05 વાગ્યા સુધી તમારા ભાઈને તિલક અને પૂજા કરી શકો છો.
આ રીતે પૂજા કરો
પરંપરા અનુસાર તમારા ઘરના આંગણામાં ગાયના છાણથી યમુના, યમ અને યામીનના આકાર બનાવો. ત્યારબાદ, પૂજા માટે જરૂરી સામગ્રી જેમ કે દીવો, ધૂપ, કુમકુમ, રોલી, ફૂલો, નારિયેળ, ફળો અને પૂજા થાળી તૈયાર કરો. આ પછી, બહેનોએ તેમના ભાઈના લાંબા આયુષ્ય માટે પ્રાર્થના કરવી જોઈએ અને ‘ગંગા પૂજા યમુના, યમી પૂજા યમરાજ, સુભદ્રા પૂજા કૃષ્ણ, ગંગા યમુના નીર બહે મારા ભાઈની ઉંમર વધે’ મંત્રનો જાપ કરવો જોઈએ. પછી ભાઈનું તિલક લગાવો.
ભૈયા દૂજની વાર્તા
ધાર્મિક દંતકથા અનુસાર, ભૈયા દૂજની શરૂઆત સૂર્યના પુત્ર યમરાજ અને તેની પ્રિય બહેન યમુના સાથે જોડાયેલી છે. પુરાણમાં વર્ણવેલ વાર્તા અનુસાર, યમુના સતત તેના ભાઈ યમરાજને તેના ઘરે આવવાનું આમંત્રણ આપતી હતી, પરંતુ સમયના અભાવને કારણે યમરાજ હાજર નહોતા શક્યા. કાર્તિક શુક્લ દ્વિતિયા તિથિ પર, યમુના દેવીએ ભોજનની વ્યવસ્થા કરી અને તેમના ભાઈ યમરાજને આવવાનો આગ્રહ કર્યો. તેની બહેનની સતત જીદને કારણે મૃત્યુના દેવતા યમરાજ તેની બહેન યમુનાના ઘરે પહોંચ્યા, તેણીને વિવિધ સાધનોથી શણગાર્યા અને વિવિધ પ્રકારની ખાદ્ય સામગ્રીઓથી તેમનું સ્વાગત કર્યું.
પોતાની બહેનના આતિથ્યથી ખૂબ જ ખુશ થઈને યમરાજે તેની બહેનને ભેટ તરીકે વર માગવા વિનંતી કરી. તેના ભાઈની વિનંતી પર, યમુનાએ દર વર્ષે આ તિથિએ તેમના ઘરે આવવા, નરકના તમામ રહેવાસીઓને નરકમાંથી મુક્ત કરવા અને આ તિથિએ તેની બહેનના હાથનું ભોજન કરનારાઓની બધી ઇચ્છાઓ પૂર્ણ કરવા માટે વરદાન માંગ્યું. પોતાની બહેનના આતિથ્યથી પ્રસન્ન થઈને યમરાજે આ વિશેષ તિથિએ યમુના નદીમાં સ્નાન કરીને પિતૃઓને અંજલિ આપવા સાથે વરદાન આપવાની સાથે સાથે પોતાની બહેનના ઘરે પહોંચીને આમંત્રણ ગ્રહણ કરવાનું વરદાન પણ આપ્યું. ત્યાં જમનારા લોકોને કાયમ માટે નરકમાંથી મુક્તિ આપી.
યમરાજ દ્વારા આપવામાં આવેલ આ વરદાનની પરંપરા પ્રાચીન સમયથી ચાલી આવે છે. વરદાનમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે નાની બહેનની ગેરહાજરીમાં જો સંબંધીઓમાં મોટી બહેન કે કોઈ બહેન હોય તો તે તિથિએ તેના ઘરે ભોજન કરવાથી ચોક્કસ ફળ મળે છે. લોકો આ પ્રાચીન પરંપરાને શ્રદ્ધા અને આસ્થા સાથે ઉજવતા આવ્યા છે.
